Istorijat darova MAU
Za Muzej afričke umetnosti može se reći da je ponikao na prijateljstvu naroda nekadašnje Jugoslavije i afričkih zemalja. Nastao je zahvaljujući poklon-zbirci od 430 predmeta koje su donatori, Veda Zagorac i dr Zdravko Pečar, nesebično podelili sa Beograđanima, ali i širom zajednicom. Tokom četiri decenije muzejska zbirka se uvećavala i „gradila” najvećim delom zahvaljujući darovima domaćih i stranih poklonodavaca. Istorija muzejskih darova je istorija kulturnih i diplomatskih veza sa Afrikom i njenim narodima; to je i istorija putovanja, otkrivanja Afrike i divljenja prema kreativnoj snazi afričkog stvaralaštva.
Među darodavcima ima poznatih afričkih državnika, koji su prilikom svojih političkih i privrednih misija, u evropskoj prestonici nesvrstanosti redovno posećivali muzej na Topčiderskom brdu. U knjige darova upisani su predsednici afričkih zemalja: Musa Traore (Mali), Omar Bongo (Gabon), Kenet Kaunda (Zambija), Daniel arap Moi (Kenija), Joveri Museveni (Uganda), kao i razni drugi afrički intelektualci i diplomate.
Kenet Kaunda u poseti MAU –
na slici sa direktorkom Jelenom Aranđelović i
dr Zdravkom Pečarom, 1986 (MAU foto-dokumentacija)
Skulptura „Porodica“ – poklon predsednika Keneta Kaunde
(foto V. Popović)
Njihovi diplomatski pokloni, pored etnografske i umetničke vrednosti, kao i značaja koji imaju kao istorijski dokument, često nose važne kulturne poruke. Navešćemo primer predsedničkog poklona iz Gane – skupocenu kente tkaninu, načinjenu od svile i pamuka, za čiju izradu je potrebno nekoliko meseci, a koju u vidu odeće/toge u svečanim prilikama nose velikodostojnici i političke vođe. Sličan primer je dar predsednika Traorea – muzički instrument kora (vrsta afričke laute), čija kulturna simbolika leži u tome što na njoj sviraju pesnici grioti naroda Bamana dok opevaju herojska dela malijskih junaka i veličaju slavnu prošlost svog naroda.
Kora – poklon malijskog predsednika Muse Traorea
(foto V. Popović)
Saradnja koju je muzej uspostavio sa Nacionalnim muzejom Konakrija (Gvineja), Nacionalnim muzejom u Lagosu (Nigerija) i Nacionalnom galerijom u Harareu (Zimbabve) takođe je dokumentovana u muzejskoj zbirci. Darovi ovih institucija čine reprezentativne primere kulturnog blaga koje baštine u svojim zbirkama.
Glava Olokuna – poklon Nacionalnog muzeja iz Lagosa
(foto V. Popović)
Prijateljstvo afričkih i jugoslovenskih naroda, oličeno u diplomatskim poklonima, danas nastavlja da se neguje kroz prijateljstvo Afrike i Srbije, potvrđujući iznova nekolonijalni karakter ovog muzeja – specifično političko opredeljenje utkano u njegovu istoriju. Svest o antikolonijalnoj istoriji naših naroda prisutna je i danas među Afrikancima, koji i u novom milenijumu daju svoje priloge za kuću Afrike u Beogradu. Takvi su pokloni Afrikanaca novijeg datuma, kao što je recimo poklon etiopskog princa NJ.C.V. Asfa-Vosena Aseratea iz 2012. godine – svečani ogrtač kantora Etiopske pravoslavne tevahedo crkve star oko 100 godina. Tradicionalni muzički instrumenti koje smo dobili na dar od alžirskog Ministarstva kulture 2013. godine takođe su primer prijateljskih veza koje nastavljaju da se neguju u savremenom dobu.
Muzički instrument gembri –
poklon Ministarstva kulture Alžira
(foto V. Popović)
Od najnovijih poklona ističemo bogato izrađen ceremonijalni komplet konjskog sedla sa opremom, dobijen ljubaznošću ambasadora Kraljevine Maroko u Beogradu, NJ.E. Mohameda Amina Belhaža (2018), koji predstavlja vredno uvećanje zbirke artefakata iz severne Afrike.
Među domaćim poklonodavcima preovlađuju diplomate, lekari, inženjeri i istraživači koje je put nanosio u Afriku počev od druge polovine 20. veka. Poklonjeni predmeti i zbirke kao svojevrstan način „ličnog otkrivanja” Afrike pokazuju njihove lične afinitete i fascinaciju pojedinim umetničkim predmetima – maskama, tkaninama, nakitom, oružjem. Istovremeno predstavljaju istorijski dokument o kolekcionarskoj aktivnosti domaćih poštovalaca afričke umetnosti i njihovoj recepciji afričkog stvaralaštva.
Jedna od najvećih donacija domaćih poklonodavaca je zbirka etiopske umetnosti i dekorativnog zanatstva iz Etiopije od 211 predmeta, koji su poklon porodice Seferović iz Beograda. Poklon-zbirka je izuzetno muzeološki vredna jer ju je sistematski prikupljala muzejska kustoskinja i etnolog Nina Seferović, po kojoj zbirka danas nosi naziv.
Nina Seferović na terenu u Etiopiji, 1985 (foto-arhiva porodice Seferović)
Sastoji se iz umetničkih predmeta hrišćanskog karaktera (slike na pergamentu, procesijski i ručni krstovi itd.), zatim zbirke glinenih figura naroda Beta Izrael, zbirke rezbarenih drvenih češljeva, nakita, upotrebne keramike itd. Pored toga što se radi o dobro situiranoj zbirci, zahvaljujući ovoj donaciji omogućeno je formiranje Etiopske zbirke, odnosno njeno dalje razvijanje i proučavanje.
Slika na pergamentu sa starozavetnom tematikom
iz poklon-zbirke Nine Seferović (foto V. Popović)
Etiopski hrišćanski krstovi iz
poklon-zbirke Nine Seferović (foto V. Popović)
Još jedna vredna donacija je legat dr Ljubice Đorđević, koja je kao medicinski stručnjak radila u centralnoj Africi tokom 60-tih i 70-tih godina prošlog veka. Zahvaljujući njenom poklonu, muzej je dobio vrednu kolekciju od približno stotinu artefakata koja se sastoji od maski, oružja, slika, skulptura, fetiša, upotrebnih predmeta i nakita iz Konga. Zbirka je posebno značajna za obogaćivanje muzejskog fundusa primerima umetnosti i materijalne kulture iz centralne Afrike, geografskog i kulturnog regiona koji je do tada bio slabo zastupljen u muzejskoj kolekciji. Pored ove donatorke, obogaćivanju centralnoafričke zbirke doprineo je i Dragoljub Najman, ambasador Jugoslavije pri UNESKO-u koji je muzeju darovao vrednu kolekciju centralnoafričkih maski.
Maska iz DR Konga – poklon amb. Dragoljuba Najmana
(foto V. Popović)
Među darodavcima muzeja su i brojni drugi ambasadori, novinari, medicinski stručnjaci, arhitekte, kulturni poslenici, umetnici, univerzitetski profesori i drugi. Pored predmeta, muzej je dobijao na poklon i knjige o Africi, koje su ušle u sastav muzejske biblioteke, kao i fotografski materijal iz Afrike koji se pohranjuje u narastajućoj muzejskoj foto-zbirci. Sa zahvalnošću se sećamo svih darodavaca, koji su svojim prilozima učestvovali u pisanju istorije muzeja i obogaćivanju zbirki, i koji su svojim filantropskim gestom dali doprinos prezentaciji afričkog nasleđa i obrazovanju generacija muzejskih posetilaca, stručnjaka, istraživača, odnosno čitave domaće i šire zajednice.
Autorka teksta: Aleksandra Prodanović Bojović, viši kustos MAU
